‘Erkenning is belangrijk, zelfs nu nog’

14 januari 2022, 18:55 Algemeen

In de Tweede Wereldoorlog werden veel panden van Joodse eigenaren ‘geroofd’ door de Duitsers. De bewoners zaten ondergedoken, of gingen op transport, en de bezetter nam bezit van de woning. Verkocht het pand en financierde er anti-Joodse maatregelen mee. Uit gepubliceerde ‘Verkaufsbücher’ blijkt dat ook Nederlandse gemeenten soms dergelijke panden kochten.

HELLENDOORN - In de gemeente Hellendoorn gaat het om vier panden van de familie Samuel. “We hebben aanwijzingen dat de gemeente bij de verhuur van de panden en de grond betrokken is geweest”, vertelt Dinand Webbink. “Door de boeken die geschreven zijn en mijn eigen nauwe banden met nazaten van David Samuel, weet ik redelijk veel van de strijd die hij gevoerd heeft om zijn eigendommen na de oorlog terug te krijgen. Van de vier gezinnen kwam er na de oorlog maar één terug en dat kon hun eigen huis niet meer in, omdat daar andere mensen woonden. Uiteindelijk is hij er wel in geslaagd zijn panden terug te kopen.”

Rol gemeente

“Half december heb ik de gemeente een brief geschreven, met de vraag of zij een onafhankelijk onderzoek willen starten naar hun rol in deze kwestie.” Dinand kwam op het idee na een uitzending van KRO/NCRV over journalistenplatform Pointer die op dit moment uitzoekt wat de rol van verschillende gemeenten in Nederland was. In de Verkaufsbücher, de registratie van deze roofhandel, staan ruim 7.000 transacties in 224 gemeenten beschreven, waarvan 25 gemeenten zelf geroofde Joodse panden of grond hebben gekocht. Daarnaast zijn gevallen bekend waarin gemeenten niet netjes hebben gehandeld ten opzichte van hun Joodse inwoners, ná de oorlog. “De familie Samuel wil graag weten hoe dat hier zit.”

Onderzoek

“Het is niet duidelijk of de gemeente Hellendoorn dit verzoek heeft ontvangen en daarom heb ik zelf om een onderzoek gevraagd. Ik heb nog geen officieel antwoord, maar de burgemeester heeft wel laten weten hier welwillend tegenover te staan. Veel mensen zullen wel denken ‘waarom moet dat nu nog?’, maar voor de mensen die het betreft, of in ieder geval hun nabestaanden is het heel belangrijk dat hier duidelijkheid over komt. De kinderen van David Samuel, met wie ik goed bevriend ben, hebben de strijd van hun vader van dichtbij meegemaakt en de pijn van hun vader gevoeld. Het is natuurlijk ook niet niks. Je wordt afgevoerd naar een kamp vol verschrikkingen, of je duikt onder, alleen omdat je toevallig Joods bent. Je moet alles achterlaten, overleeft het onderduiken, komt terug, om te ontdekken dat al jouw bezittingen weg zijn. Je huis is leeg geplunderd en, nog erger, er wonen andere mensen in. Op de vragen die je aan de gemeente stelt, krijg je geen bevredigend antwoord. Dat moet wel ongelooflijk veel pijn doen. Nu uit de ‘Verkaufsbücher’ blijkt dat deze panden inderdaad tot het roofvastgoed behoren, is de tijd gekomen de gemeente haar rol in dit geheel te laten onderzoeken. Om duidelijkheid te krijgen óf de gemeente inderdaad niet netjes heeft gehandeld en als dat zo is, de erkenning daarvoor te krijgen. Je kunt er de tijd niet mee terugdraaien, of de pijn wegnemen, maar erkenning dat het gebeurd is, is ontzettend belangrijk. Zelfs nu nog.

Archieven

Dinand is zelf al de nodige archieven ingedoken en heeft daar interessante documenten aangetroffen. “Het gaat dan bijvoorbeeld om een brief van een loodgieter aan de gemeente, met het verzoek een stuk grond te mogen huren, waarvan bekend is, dat die grond aan David Samuel toebehoorde. Grote vraag is nu: heeft hij die grond echt gehuurd en waar gingen dan de huurpenningen naar toe? Toen dit speelde was David Samuel al terug in Nijverdal en had contact met de gemeente over de onteigening van zijn panden. De antwoorden van de gemeente zijn hierbij natuurlijk uitermate belangrijk, want die tonen de rol van de gemeente aan. We hopen dat met dit verzoek tot onderzoek helder te krijgen.”

Pointer heeft alle 224 gemeenten aangeschreven en verzocht onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren. 73 Nederlandse gemeenten hebben zo’n onderzoek opgestart, waarvan 15 het al hebben afgerond. Nog eens 21 gemeenten zeggen zo’n onafhankelijk onderzoek te overwegen. “Al deze gegevens staan op internet. Het zou mooi zijn als alle gemeenten meewerken en daarmee de betrokkenen de erkenning geven die ze zo nodig hebben.”